Τα τελευταία είκοσι χρόνια, με την ευρεία χρήση απεικονιστικών διαγνωστικών μέσων, και ιδιαίτερα των υπερήχων και της αξονικής τομογραφίας, πολλοί ασθενείς μαθαίνουν ότι έχουν κάποια ή κάποιες κύστεις στους νεφρούς. Οι κύστεις αυτές είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία τυχαίο εύρημα και τις περισσότερες φορές χρειάζονται μόνο τακτική παρακολούθηση.

Η νεφρική κύστη είναι μια καλοήθης κύστη με ομαλά τοιχώματα που ξεχωρίζουν από το νεφρικό παρέγχυμα και περιέχει διαυγές υγρό. Μπορεί να υπάρχουν περισσότερες από μια κύστεις στο ίδιο ή και στα δύο νεφρά. Πέραν των απλών κύστεων, υπάρχει και μια νόσος, η οποία λέγεται πολυκυστική νόσος των νεφρών, όπου οι νεφροί παρουσιάζουν διάχυτα πολλαπλές κύστεις. Η πολυκυστική νόσος των νεφρών είναι κληρονομική ενώ με το πέρασμα του χρόνου οι κύστεις μεγαλώνουν σε μέγεθος, καταστρέφοντας τους νεφρούς, οι οποίοι αυξάνονται και αυτοί σημαντικά σε διαστάσεις.

                                                            Φυσιολογικός νεφρός (αριστερά) και νεφρός με Πολυκυστική Νόσο (δεξιά).

 

Οι απλές κύστεις αντίθετα τείνουν να είναι ακίνδυνες. Δεδομένου του ότι συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα, οι περισσότεροι ασθενείς με κύστεις ούτε καν θα γνωρίζουν ότι τις έχουν, έως ότου κάνουν κάποιο υπερηχογράφημα (συνήθως για άλλο λόγο) και τις ανακαλύψουν.

Το μέγεθος των απλών κύστεων έχει μεγάλη κλινική σημασία. Υπάρχουν κύστεις τόσο μικρές που φαίνονται μόνο με μικροσκόπιο, άλλες που έχουν μέγιστη διάμετρο μερικών εκατοστών, ενώ σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να είναι τόσο μεγάλες που πιέζουν παραπλήσια όργανα. Η πίεση στα όργανα αυτά προκαλούν συμπτώματα.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα προκαλούνται όταν οι κύστεις γίνουν αρκετά μεγάλες ή αν επιμολυνθούν. Συμπτώματα που μπορεί να δώσουν οι κύστεις είναι τα ακόλουθα:

• Πυρετός
• Πόνος στην οσφύ ή στην άνω κοιλία
• Διάταση της κοιλίας
• Συχνοουρία
• Αίμα στα ούρα
• Σκούρα ούρα

Η πολυκυστική νόσος των νεφρών, εκτός του πόνου στην οσφύ και την αιματουρία μπορεί προκαλέσει επίσης αρτηριακή υπέρταση.

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Τα ακριβή αίτια που προκαλούν τον σχηματισμό των απλών κύστεων δεν είναι γνωστά (με εξαίρεση την Πολυκυστική Νεφρική Νόσο που είναι κληρονομική). Υπάρχουν παρ’ολα αυτά μερικές θεωρίες για το σχηματισμό τους. Μέσα στους νεφρούς υπάρχουν περίπου 1 εκατομμύριο μικροσκοπικές νεφρικές μονάδες που ονομάζονται νεφρώνες, μέσα στους οποίους σχηματίζονται τα ούρα. Όταν κάποιος νεφρώνας αποφραχθεί, γεμίζει με υγρό, διογκώνεται και πιθανόν σχηματίζεται η κύστη. Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι ένα αδύναμο σημείο στο τοίχωμα του νεφρώνα, μπορεί να δημιουργήσει ένα εκκόλπωμα (σα μια μικρή σπηλιά) και εκεί να δημιουργηθεί η κύστη.

Οι κύστεις είναι πιο πιθανές να δημιουργηθούν με το πέρασμα της ηλικίας. Το 25% των ανθρώπων στην ηλικία των 40 θα έχει κάποια κύστη, ενώ στα 50, ο μισός πληθυσμός θα έχει κύστη ή κύστεις. Οι άντρες φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν κύστεις στους νεφρούς.

Επιπλοκές

Όπως έχει ήδη αναφερθεί οι κύστεις κατά κανόνα δεν προκαλούν προβλήματα. Παρ’ολα αυτά κάποιες φορές οδηγούν σε επιπλοκές, που περιλαμβάνουν:

• Επιμόλυνση
• Ρήξη της κύστης
• Απόφραξη της αποβολής των ούρων
• Αρτηριακή υπέρταση

Σε ότι αφορά τους ασθενείς με Πολυκυστική Νόσο των Νεφρών, σταδιακά τα νεφρά υπολειτουργούν όλο και περισσότερο, φτάνοντας σε πλήρη νεφρική ανεπάρκεια (οι μισοί ασθενείς ηλικίας 60 ετών θα χρειαστούν συστηματική αιμοκάθαρση σε τεχνητό νεφρό).

Σταδιοποίηση

Οι κύστεις ταξινομούνται με βάση τα ακτινολογικά χαρακτηριστικά τους σε απλές και σε επιπλεγμένες. Το σύστημα ταξινόμησης ονομάζεται Bozniak και χωρίζει τις κύστεις στις απλές (που έχουν μέσα μόνο υγρό ή κάποιο μικρό διαφραγμάτιο), αλλά επίσης περιγράφει τις κύστεις που παρουσιάζουν υψηλότερο κίνδυνο εξαλλαγής σε κυστικό όγκο (καρκίνο). Οι κύστεις που είναι σταδίου ΙΙF και πάνω παρακολουθούνται τακτικά με υπερηχογραφημα νεφρών και αξονική τομογραφία (τα διαστήματα καθορίζονται ανάλογα με το μέγεθος, τα χαρακτηριστικά και κατά πόσο μπορεί να μεταβάλλονται οι κύστεις στο χρόνο).

Θεραπεία

Το μέγεθος και η θέση της κύστης, αλλά και τα ακτινολογικά χαρακτηριστικά της, θα καθορίσουν τη διαχείρηση ή και την πιθανή αντιμετώπιση. Οι κύστεις σταδίου Ι και ΙΙ δε χρειάζονται θεραπεία, αλλά ούτε και παρακολούθηση (ιδιαίτερα αν υπάρχουν πάνω από δύο εξετάσεις που επιβεβαιώνουν το μέγεθος και το στάδιο της κύστης).

Οι κύστεις σταδίου ΙΙF έχουν ένα μικρό κίνδυνο εξαλλαγής (5%) και για αυτό χρειάζονται παρακολούθηση για κάποιο διάστημα (το οποίο εξαρτάται από πολλούς παράγοντες).

Οι κύστεις σταδίου ΙΙΙ και IV απαιτούν χειρουργική αφαίρεση.

Σε κάποια επιλεγμένα περιστατικά μπορεί να προσφερθεί σκληροθεραπεία, μια ελάχιστα επεμβατική μέθοδος, κατά την οποία η κύστη παροχετεύεται και κατόπιν χορηγείται ένα υγρό που ουλοποιεί τα τοιχώματα της κύστης.