Ονομάζουμε νεφρολιθίαση την παρουσία λίθου ή λίθων στους νεφρούς. Οι πέτρες στους νεφρούς σχηματίζονται όταν ουσίες που φυσιολογικά αποβάλλονται μέσω των ούρων, αντί να διαλύονται στα ούρα, παρουσιάζουν αυξημένη συγκέντρωση, με αποτέλεσμα να σχηματίσουν αρχικά ίζημα και κατόπιν να σχηματίσουν λίθους. Όταν οι πέτρες είναι πολύ μικρές μπορούν να αποβληθούν με τα ούρα χωρίς να το καταλάβει ο ασθενής. Όταν αντίθετα οι πέτρες είναι μεγαλύτερες, μπορεί να “κολλήσουν” είτε εντός του νεφρού είτε εντός του ουρητήρα. Σε αυτή την περίπτωση αποφράσσεται η αποβολή των ούρων και αυτό προκαλεί μια ιδιαίτερα επώδυνη κατάσταση που ονομάζεται κωλικός. Αν δε η απόφραξη είναι πλήρης, πέραν του κωλικού μπορεί να προκληθεί σοβαρότατη λοίμωξη (από πυελονεφρίτιδα έως συστηματική σηψαιμία) και κάποιες φορές νεφρική ανεπάρκεια. Οι μεγαλύτεροι λίθου συνήθως απαιτούν χειρουργική αντιμετώπιση, ενδοσκοπικά με χρήση laser ή με εξωτερική λιθοτριψία, προκειμένου να σπάσουν σε μικρότερα κομμάτια και να αποβληθούν από τον οργανισμό.
Τι μπορεί να προκαλέσει τη νεφρολιθίαση
Οι πέτρες στα νεφρά μπορεί να σχηματιστούν για διάφορους λόγους, όπως:
- Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις.
- Αφυδάτωση – όταν ο ασθενής πίνει λίγα υγρά, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.
- Καθιστική ζωή – η περιορισμένη φυσική άσκηση.
- Αυξημένη παρουσία οξαλικού ασβεστίου ή ουρικού οξέως στη διατροφή.
- Αυξημένη βιταμίνη C ή D.
- Λήψη κάποιων φαρμάκων.
- Η παρουσία συγκεκριμένων μεταβολικών παθήσεων.
- Οικογενειακό ιστορικό νεφρολιθίασης.
Μια πολύ συχνή αιτία σχηματισμού λίθων του νεφρού είναι η ανεπαρκής ενυδάτωση. Η αφυδάτωση που προκαλείται με αυτό τον τρόπο αυξάνει τη συγκέντρωση των ουσιών που σχηματίζουν τις πέτρες στα ούρα. Οι πρώτοι κρύσταλλοι που θα σχηματιστούν (ίζημα) θα αποτελέσουν τον πυρήνα των λίθων, μιας και επιπλέον στρώματα εύκολα πλέον επικαλύπτουν τους κρυστάλλους, με αποτέλεσμα οι πέτρες να μεγαλώνουν.
Διατροφή και νεφρολιθίαση
Οι διατροφικές επιλογές / συνήθειες επίσης οδηγούν στο σχηματισμό λίθων. Υπάρχουν αρκετές τροφές με υψηλή συγκέντρωση οξαλικού ασβεστίου, όπως:
- Σπανάκι.
- Παντζάρια.
- Δημητριακά και βρώμη.
- Φυστίκια και λοιποί ξηροί καρποί
- Φυστικοβούτηρο
- Πατάτες (ειδικά τηγανιτές και πατατάκια).
Τροφές που περιέχουν ουρικό οξύ και διευκολύνουν το σχηματισμό νεφρικών λίθων είναι:
- Σπανάκι.
- Σπαράγγια.
- Κουνουπίδι.
- Μανιτάρια.
- Φασόλια και όσπρια.
- Γαλακτοκομικά (πλήρη λιπαρά).
- Προΐόντα φούρνου με πολλά λιπαρά.
- Τηγανητά.
- Κόκκινο κρέας.
- Θαλασσινά και γαρίδες.
Πως είναι οι πέτρες των νεφρών
Η κάθε πέτρα είναι μοναδική. Το χρώμα της εξαρτάται από τη σύστασή της. Συνήθως είναι κιτρινωπές, καφέ ή μαύρες. Οι πέτρες μπορεί να είναι στρογγυλές, μακρόστενες ή να έχουν πολλές προεξοχές και γωνίες. Μπορεί να είναι πολύ μικρές έως να καταλαμβάνουν το νεφρό εσωτερικά.
Υπάρχουν διάφορα είδη λίθων του νεφρού. Κάποιοι αποτελούνται μόνο από μία ουσία ενώ άλλοι από μείγμα περισσοτέρων ουσιών..
- Λίθοι ασβεστίου –ο πιο κοινός τύπος, συνήθως από οξαλικό ασβέστιο.
- Λίθοι στρουβίτη –Οι λίθοι αυτοί σχηματίζονται από ουρολοιμώξεις και περιέχουν μαγνήσιο και προΐόντα αμμωνίας.
- Λίθοι ουρικού οξέως –σχηματίζονται όταν τα ούρα είναι πολύ όξινα.
- Λίθοι κυστίνης –αυτοί είναι σπανιότεροι λίθοι. Η κυστίνη είναι ένα αμινοξύ που συναντάτοι σε μύες, νεύρα και άλλα μέρη του σώματος, αλλά που δύσκολα διαλύεται. Κάποιοι ασθενείς έχουν γεννετική προδιάθεση να αποβάλλουν μεγάλες ποσότητες κυστίνης στα ούρα (κυστινουρία), σχηματίζοντας πέτρες που αντιμετωπίζονται (δύσκολα) εφ’όρου ζωής
Τι συμπτώματα προκαλεί η νεφρολιθίαση
Οι περισσότεροι ασθενείς δεν ξέρουν ότι έχουν πέτρα στο νεφρό, έως ότου η πέτρα μετακινηθεί στον ουρητήρα. Σε αυτή την περίπτωση παρουσιάζεται ο κωλικός, ο πόνος του οποίου είναι ισχυρότατος. Παρουσιάζεται αρχικά στην οσφύ (ψηλά στη μέση) και όπως μετακινείται η πέτρα χαμηλότερα μεταδίδεται στο πρόσθιο κοιλιακό τοίχωμα και κατόπιν κατεβαίνει έως τα γεννητικά όργανα. Ο πόνος αυτός είναι συνεχής και αυξομειώνεται σε ένταση (αλλά δε σταματάει). Δε μειώνεται με κάποια συγκεκριμένη στάση του σώματος (χαρακτηριτστικά οι άρρωστοι δε μπορούν να καθίσουν σε μια θέση). Συνήθως συνοδεύεται με:
- Ρίγος.
- Ναυτία και/ή έμετο.
- Πυρετό.
- Συχνοουρία και / ή καύσος στην ούρηση.
- Περιστασιακά αίμα στα ούρα (σχεδόν πάντα υπάρχει μικροσκοπική αιματουρία, σπανιότερα ο ασθενής βλέπει το αίμα με γυμνό μάτι)
Σε περίπτωση ρίγους ή πυρετού ο ασθενής απαιτεί επείγουσα νοσηλεία, αλλά στο 99% των κωλικών, ο ασθενής βρίσκεται ήδη στο νοσοκομείο (καθώς αδυνατεί να ελέγξει τον πόνο).
Διάγνωση νεφρολιθίασης
Η διάγνωση γίνεται με τα εξής:
- Ιστορικό και φυσική εξέταση
- Γενική ούρων (διερευνάται η παρουσία αίματος και/ή βακτηρίων στα ούρα)
- Εξετάσεις αίματος (δείκτες φλεγμωνής και νεφρικής λειτουργίας).
- Απεικονιστικός έλεγχος (ιδανικά αξονική τομογραφία ΧΩΡΙΣ σκιαγραφικό).
Ο ασθενής με γνωστό ιστορικό νεφρολιθίασης μπορεί να απευθυνθεί στον ουρολόγο για ένα προγραμματισμένο έλεγχο και να οργανωθεί η παρακολούθηση ή και η πιθανή τακτική θεραπεία, αν και εφόσον αυτή απαιτείται.
Σε περίπτωση κωλικού, ο ασθενής οφείλει να απευθυνθεί άμεσα σε ουρολόγο με πρόσβαση σε Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών νοσοκομείου για άμεση διερεύνηση και αντιμετώπιση.