Ο προστατικός αδένας περιβάλλει το αρχικό τμήμα της ανδρικής ουρήθρας, ακριβώς κάτω από την κύστη και συμμετέχει στην παραγωγή του σπέρματος. Ο όγκος του κατά τη γέννηση είναι μόλις ένα γραμμάριο και κατά την εφηβεία αυξάνεται στα 25 γραμμάρια. Για τα επόμενα 20-25 χρόνια θα παραμείνει σταθερός, αλλά μετά την ηλικία των 40-45 ετών, αρχίζει σταδιακά να αυξάνει το μέγεθός του. Η αύξηση αυτή είναι απολύτως φυσιολογική, ονομάζεται Καλοήθης Υπερπλασία του Προστάτη (ΚΥΠ) και αποτελεί μέρος της γήρανσης του άνδρα. Το πόσο, αλλά και το πόσο γρήγορα, θα αυξηθεί ο όγκος του προστάτη είναι απρόβλεπτο.
Στα πρώιμα στάδια της ΚΥΠ, η ουροδόχος κύστη σταδιακά συσπάται δυνατότερα, προκειμένου να υπερνικήσει την απόφραξη (εμπόδιο) που προκαλεί ο μεγαλύτερος σε μέγεθος προστάτης, έτσι ώστε να αδειάσει όσο το δυνατόν καλύτερα (ιδανικά πρέπει να αδειάζει τελείως). Κατά τη φάση αυτή, οι άνδρες αρχίζουν να παρατηρούν τα πρώτα συμπτώματα, τα οποία περιλαμβάνουν:
- Μείωση της ροής και της ακτίνας της (τα ούρα δεν πηγαίνουν μακρυά).
- Δυσουρία (δυσκολία ή ακόμα και πόνος/τσούξιμο κατά τη διάρκεια της ούρησης).
- Συχνοουρία (αύξηση της συχνότητας της ούρησης).
- Έπειξη προς ούρηση ( ο ασθενής δυσκολεύεται να καθυστερήσει την ούρηση).
- Διπλή ούρηση (ο άντρας χρειάζεται παραπάνω από μία φορά για να αδειάσει την κύστη του).
- Νυχτουρία (το να ξυπνάει κανείς το βράδυ για να ουρήσει).
Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ούρηση αποτελεί μια εξαιρετικά περίπλοκη νευρολογική λειτουργία, με πλήθος διαφορετικών γεγονότων που πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα, για να κενωθεί πλήρως η ουροδόχος κύστη. Οι συνήθειες της ούρησης του καθενός, αποτελούν ένα πολύ σημαντικό παράγοντα, τόσο στη διευρεύνηση, όσο και στην αντιμετώπιση των παραπάνω συμπτωμάτων, μιας και το μέγεθος του προστάτη από μόνο του δεν εξηγεί τα συμπτώματα. Η συμπεριφορά και η λειτουργία της κύστης, η οποία επηρεάζεται και από το μέγεθος του προστάτη, αποτελούν τη βάση της φυσιοπαθολογίας της ούρησης και η λεπτομερής διερεύνηση κατευθύνουν προς την ορθή αντιμετώπιση.
Πολλοί ασθενείς θεωρούν ότι συμπτώματα αυτού του είδους σχετίζονται με πιθανό καρκίνο του προστάτη, άποψη απολύτως εσφαλμένη, καθώς ο καρκίνος του προστάτη είναι στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων εντελώς ασυμπτωματική νόσος. Ένας σημαντικός αριθμός ασθενών, με τον φόβο της διάγνωσης ενός πιθανού “καρκίνου” αποφεύγουν να εξεταστούν, γεγονός που καθυστερεί τη διάγνωση της ΚΥΠ, με αποτέλεσμα τα συμπτώματα να επιδεινώνονται και οι ίδιοι να ταλαιπωρούνται χωρίς λόγο.
Σε πρώτη φάση μάλιστα, η αντιμετώπιση πρώτης γραμμής της ΚΥΠ είναι συντηρητική, δε χρειάζεται φάρμακα, εφόσον ο ασθενής διερευνηθεί και ενημερωθεί κατάλληλα από τον θεράποντα. Η συντηρητική θεραπεία είναι ικανή να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ασθενή ακόμα και για χρόνια, αν και απαιτείται τακτική παρακολούθηση.
Όταν και εφόσον τα συμπτώματα επιδεινωθούν, ο ασθενής μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή. Τα φάρμακα που διατείθονται είναι δύο ειδών: α) σκευάσματα που χαλαρώνουν τον εξωτερικό σφικτήρα, με τη σύσπαση του οποίου μπορούμε φυσιολογικά να αναβάλλουμε την ούρηση (και που τείνει να είναι σε σύσπαση, όταν η ουροδόχος κύστη υπερλειτουργεί λόγω της ΚΥΠ), έτσι ώστε η ούρηση να γίνεται ευκολότερα και β) σκευάσματα που μειώνουν τον όγκο του προστάτη. Προφανώς, όπως κάθε άλλο φάρμακο, έτσι και αυτές οι δύο κατηγορίες φαρμάκων, έχουν πιθανές παρενέργειες. Είναι άκρως απαραίτητο, να προηγηθεί η εξατομοικευμένη διερεύνηση και ενημέρωση, έτσι ώστε να επιλεχθεί η κατάλληλη αγωγή, για να επιτευχθούν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Ο ουρολόγος οφείλει να ενημερώσει τον ασθενή για πιθανές παρενέργειες και κατόπιν επιλέγεται η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, εφόσον τα πιθανά οφέλη υπερτερούν των πιθανών παρενεργειών.
Αν ο ασθενής δεν μπορεί να λάβει φαρμακευτική αγωγή (για τον οποιοδήποτε λόγο) ή άν η φαρμακευτική αγωγή αποτύχει (συνήθως μετά από κάποια χρόνια αγωγής), ο ασθενής αποκτά ένδειξη για χειρουργική αντιμετώπιση. Τα πράγματα σε αυτή την περίπτωση περιπλέκονται περισσότερο, καθώς πλέον υπάρχουν πολλές διαφορετικές τεχνικές, η κάθε μια από τις οποίες απευθύνονται σε διαφορετικούς προστάτες (ανάλογα με το μέγεθος και την ανατομία/σχήμα του).
Η διουρηθρική εκτομή του προστάτη αποτελεί τη γνωστότερη μέθοδο (με τα περισσότερα δεδομένα, σε ότι αφορά τα αποτελέσματά της, μιας και εφαρμόζεται περισσότερα χρόνια). Με τη επέμβαση αυτή χρεισημοποιούμε ένα εργαλείο που ονομάζεται ρεζεκτοσκόπιο, το οποίο έχει μια κάμερα και μια loop, που είναι μια μεταλλική αγκύλη (θηλιά) που κόβει και καίει, αφερόντας τον υπερπλαστικό προστατικό ιστό.
Ο άρρωστος νοσηλεύεται για 2-3 μέρες μετά την επέμβαση και με την αφαίρεση του καθετήρα η ούρηση βελτιώνεται εντυπωσιακά, αν και χρειάζονται αρκετές εβδομάδες, έως ότου η επούλωση ολοκληρωθεί και η ουροδόχος κύστη προσαρμοστεί στην καινούργια ανατομία της περιοχής. Στα αρνητικά αποτελούν η πιθανότητα ακράτειας (<1%), η πιθανή στυτική δυσλειτουργία (5-10%) και η παλίνδρομη εκσπερμάτιση, όπου το σπέρμα επιστρέφει στην κύστη κατά τον οργασμό, σχεδόν σε όλους τους ασθενείς. Άλλες αιμορραγικές και μεταβολικές επιπλοκές έχουν μειωθεί με την ανάπτυξη καινούργιων συστημάτων (διπολικές, TURIS κτλ)
Διαφορετικές πηγές ενέργειας έχουν χρησιμοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, όπως το Green Laser, το Thulium Laser και το HoLEP. Τα δύο πρώτα έχουν μειώσει τις αιμορραγίες (και ασφαλώς τις μεταγγίσεις), αλλά και το χρόνο νοσηλείας, μιας και οι ασθενείς επιστρέφουν στο σπίτι συνήθως την ίδια ημέρα. Για πολύ μεγάλους προστάτες (που παλαιότερα αντιμετωπίζονταν με ανοιχτή διακυστική προστατεκτομή, μια ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδο, με περισσότερες αιμορραγίες και νοσηλεία 8-10 ημερών) το laser που υπερτερεί είναι το HoLEP. Με τη μέθοδο αυτή, το σύνολο του αδενόματος αποκολλάται από την κάψα του προστάτη και καταλήγει εντός της ουροδόχου κύστης, από όπου και αφαιρείται με τη χρήση ενός άλλου εργαλείου, πάντα διουρηθρικά. Με την τεχνική αυτή, υπάρχει μια ελαφρώς αυξημένη πιθανότητα παροδικής ακράτειας (μιας και η κύστη έχει “εκπαιδευτεί” να συσπάται κόντρα σε ένα τεράστιο προστάτη.
Ενδιαφέρον παρουσίασε πριν μερικά χρόνια το UroLift, με το οποίο τοποθετούνται 4-6 μεταλλικά clips κρατώντας την ουρήθρα ανοιχτή. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγονται οι σοβαρές λειτουργικές επιπλοκές, αλλά οι ασθενείς που μπορούν να επιλεχθούν για την τεχνική αυτή, πρέπει να μην έχουν προστάτη πάνω από 50-60 γρ, να μην έχουν μέσο λοβό (μια αρκετά κοινή ανατομική παραλλαγή, όπου υπάρχει ένας τρίτος λοβός) και κυρίως, με την τοποθέτηση των clips, ο ασθενής δε θα μπορέσει να υποβληθεί σε μαγνητική του προστάτη (μια πολύ αξιόπιστη απεικονιστική επιλογή, για τον καρκίνο του προστάτη). Παρόλα αυτά το UroLift μπορεί να προσφερθεί σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Η πλέον μοντέρνα μέθοδος είναι το REZUM, με την οποία δεν υπάρχει κόψιμο, αλλά μέσω μίας κυρτής βελόνας, που εισέρχεται στον προστάτη μέσω ενός ειδικού κυστεοσκοπίου, χορηγείται ατμός για 9 δευτερόλεπτα κάθε φορα, που κάνουν τον προστάτη αρχικά να παρουσιάσει οίδημα, αλλά εντός λίγων εβδομάδων ο όγκος του μειώνεται σημαντικά, χωρίς σχεδόν καμία επιπλοκή (με εξαίρεση την πιθανή ουρολοίμωξη όπως και σε όλες τις παραπάνω τεχνικές). Ο ασθενής επιστρέφει την ίδια μερα σπίτι με καθετήρα (αφαιρείται σε 7-10 ημέρες). Απευθύνεται σε προστάτες έως 80 γρ (μεγαλύτεροι προστάτες δεν έχουν απόλυτη αντένδειξη, αλλά παρουσιάζουν μακρύτερη χρονικά αποκατάσταση).
Συμπερασματικά, ο κάθε ασθενής πρέπει να διευρενάται διεξοδικά, έτσι ώστε να λαμβάνει την κατάλληλη θεραπεία, αν και εφόσον τον χρειάζεται, είτε αυτή είναι φαρμακευτική, είτε είναι χειρουργική.
