Γρηγόριος Λαμπρινός M.D. F.E.B.U.

Το PSA (Prostate Specific Antigen) στα Ελληνικά σημαίνει Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο. Είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο αίμα και παράγεται από όλα τα προστατικά κύτταρα (φυσιολογικά, υπερτροφικά, φλεγμωνώδη και καρκινικά). Χρησιμοποιείται στην κλινική πράξη από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 για την ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη. Το PSA από τότε μας έδωσε τη δυνατότητα να διαγνώσουμε τον καρκίνο του προστάτη σε πρώιμο στάδιο, όταν και είναι θεραπεύσιμος. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς ο καρκίνος του προστάτη είναι πολύ συχνός στο γενικό πληθυσμό, αλλά είναι εξαιρετικά ασυμπτωματικός. Στην προ-PSA εποχή, η νόσος ανιχνεύονταν μόνο όταν υπήρχε πολύ ισχυρός πόνος στα οστά (κυρίως της λεκάνης και της οσφυικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης), όταν ο καρκίνος είχε δώσει μεταστάσεις.

ΜΕΡΙΚΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ιδιαίτερα συχνός. Η συχνότητά του ανεβαίνει σημαντικά μετά την ηλικία των 60, αν και με τη βελτίωση των διαγνωστικών μέσων την τελευταία δεκαετία, έχουμε αρχίσει να βρίσκουμε πολλά περιστατικά και σε νεότερους άντρες.

Ο καρκίνος του προστάτη γενικά δε δίνει συμπτώματα. Τα όποια συμπτώματα σχετικά με την ούρηση (συχνοουρία, δυσουρία, διπλή ούρηση, νυχτουρία κτλ) οφείλονται στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη (την αύξηση του όγκου του προστατικού αδένα) η οποία αποτελεί τη φυσιολογική διόγκωσή του μετά την ηλικία των 40-45 (έτσι «ωριμάζει» ή «γερνάει» ο προστάτης). Δεδομένου ότι ο καρκίνος του προστάτη παρουσιάζεται μετά τα 60 (συνήθως), τα όποια συμπτώματα απλά συνυπάρχουν, αλλά δεν οφείλονται στον καρκίνο, αν και εφόσον αυτός υπάρχει.

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη, αλλά και καρκίνου του μαστού, σε θυληκά μέλη της οικογένειας των ανδρών. Ενώ η ηλικία έναρξης του PSA είναι τα 50 έτη, αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, το πρώτο PSA πρέπει να γίνεται στα 40 έτη (σα μέτρηση αναφοράς).

ΠΩΣ ΑΞΙΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΤΟ PSA

Το PSA έχει «επικριθεί» για τη χαμηλή του ειδικότητα σχετικά με τον καρκίνο του προστάτη. Αυτό γιατί ενώ όταν υπάρχει καρκίνος του προστάτη το PSA κατά κανόνα αυξάνεται, η αύξηση του PSA δε σημαίνει απαραίτητα παρουσία καρκίνου του προστάτη. Το PSA δεν είναι σε καμία περίπτωση η τέλεια εξέταση που κάτω από μια τιμή είμαστε ήσυχοι και πάνω από κάποιο ανώτατο φυσιολογικό όριο υπάρχει σίγουρα καρκίνος.

Ένας μεγαλύτερος σε όγκο προστάτη, θα παράγει περισσότερο PSA. Σε περιπτώσεις φλεγμωνής, το PSA θα είναι επίσης αυξημένο. Για το λόγο αυτό, μετά από μια απλή ουρολοίμωξη, η εξέταση του PSA πρέπει να αποφεύγεται για 6-8 εβδομάδες (ανάλογα με το είδος της λοίμωξης). Διάφοροι άλλοι παράγοντες που είναι γνωστό ότι μπορεί να επηρεάσουν το PSA, είναι η σεξουαλική δραστηριότητα, η έντονη άσκηση, κάποια φάρμακα, το πέρασμα μιας πέτρας από το ουροποιητικό, ιατρικοί χειρισμοί, η παρουσία καθετήρα κ.ά.

Η γενική αρχή είναι ότι πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο μετρήσεις, εν απουσία ουρολοίμωξης ή άλλου παράγοντα που επηρεάζει το PSA, πριν γίνει η οποιαδήποτε κουβέντα για καρκίνο του προστάτη. Δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία πόσο υψηλό είναι το PSA, αλλά πώς κινείται αυτό στο χρόνο. Ένα PSA που ανεβαίνει αργά και σταθερά στο χρόνο είναι γενικά ανησυχητικό, ενώ απότομες αυξήσεις συνήθως σχετίζονται με φλεγμωνώδεις διεργασίες. Επίσης, το PSA πρέπει πάντα να συνδυάζεται με λεπτομερές ιστορικό και φυσική εξέταση (δακτυλική εξέταση πρσστάτη).

ΥΠΕΡΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΗ ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ

Αν και ο καρκίνος του προστάτη είναι πολύ συχνός, η πλειοψηφία των περιστατικών είναι μη κλινικά σημαντικά. Αυτό σημαίνει ότι οι ασθενείς με καρκίνο του προστάτη, που είναι ιδιαίτερα αργός γενικά, τις περισσότερες περιπτώσεις, είτε δε θα εξελιχθεί καθόλου, είτε θα εξελιχθεί τόσο αργά, που δε θα χρειαστεί να δωθεί καμία θεραπεία. Μεγάλες μελέτες από τις Η.Π.Α. και από τη Σουηδία ανέφεραν για πρώτη φορά το 2008 τους όρους υπερδιάγνωση και υπερθεραπεία. Ειπώθηκε ότι βρίσκουμε πολλά περιστατικά καρκίνου τα οποία δε θα χρειαστούν θεραπεία, με αποτέλεσμα να θεραπεύονται πολλοί ασθενείς χωρίς κάποιο όφελος, ρισκάροντας παράλληλα σημαντικές λειτουργικές επιπλοκές (κυρίως ακράτεια ούρων και στυτική δυσλειτουργία).

Πριν την οποιαδήποτε διερεύνηση με PSA οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για τον κίνδυνο να διαγνωσθούν με μη κλινικά σημαντικό καρκίνο του προστάτη (ο οποίος δεν είναι απαραίτητο να υποβληθεί σε θεραπεία) και πιθανόν να προκαλέσει άγχος, που κάποιοι ασθενείς δε μπορούν να διαχειριστούν εύκολα.

ΑΛΛΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΝΔΥΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ PSA

 

Παλαιότερα στα πλαίσια της διερεύνησης του καρκίνου του προστάτη, χρεισημοποιούνταν το διορθικό υπερηχογράφημα του προστάτη. Η πρακτική αυτή έχει εγκαταληφθεί καθώς υπάρχει σημαντική εμπειρία με την πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία του προστάτη την τελευταία δεκαετία. Αν και διανύουμε μια εξαιρετικά δυναμική περίοδο, σε ότι αφορά τα δεδομένα (που ανανεώνονται συνέχεια), ο συνδυασμός του PSA με τη μαγνητική και τη δακτυλική εξέταση είναι η ιδανική διαγνωστική προσέγγιση για ασθενείς με πιθανό καρκίνο του προστάτη.

Σημειώστε ότι το PSA ή η μαγνητική του προστάτη, δε μπορεί να διαγνώσει καρκίνο του προστάτη, αλλά ούτε και να τον αποκλείσει. Η διάγνωση της νόσου γίνεται αποκλειστικά και μόνο με μια θετική βιοψία του προστάτη (που να επιβεβαιώνει καρκίνο), αλλά δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αποκλειστεί ο καρκίνος του προστάτη (ακόμα και με αρνητική βιοψία). Στο τέλος αυτής της  διερεύνηση πρέπει να αποφασιστεί αν ο ασθενής θα χρειαστεί βιοψία του προστάτη ή αν απλά θα χρειαστεί περαιτέρω παρακολούθηση με PSA. Επικοινωνήστε με το ιατρείο μας για να κλείσετε ραντεβού και να οργανώσουμε μια διεξοδική διερεύνηση του προστάτη σας.